انواع طلاق

طلاق

فهرست عناوین کلی :

۱. تعریف کلی طلاق و مبنای حقوقی در قانون مدنی

۲. تقسیم‌بندی کلی انواع طلاق (تقسیم‌بندی حقوقی)

۳. طلاق رجعی: تعریف، آثار، شرایط و مقررات متعلقه

۴. طلاق بائن: تعریف، گونه‌ها و آثار حقوقی

۵. طلاق خلع و مبارات: تعریف، نحوه تحقق و آثار حقوقی

۶. طلاق توافقی و گواهی عدم امکان سازش: روند و آثار

۷. طلاق قضایی یا الزام به طلاق به درخواست زوجه: مستندات، شرایط و رویه قضایی

۸. طلاق به‌واسطه وکالت در نکاح (وکالت در طلاق): انواع و نحوه اثبات و اجرا

۹. طلاق به علت فسخ نکاح و تفاوت فسخ با طلاق

۱۰. ملاحظات عملی درباره اجرا و ثبت طلاق، پرداخت حقوق مالی و آثار ثبتی

۱۱. دادگاه صالح و تشریفات دادرسی (محل طرح دعوی، مراحل و مشاوره)

۱۲. آرای وحدت رویه و نظریه‌های مشورتی مرتبط (شماره، تاریخ و اثر حقوقی)

۱۳. استثنائات، موارد مناقشه و نکات کاربردی

۱۴. جمع‌بندی

15. منابع

*****

۱) تعریف کلی طلاق و مبنای حقوقی در قانون مدنی :

طلاق در نظام حقوقی ایران به معنای انحلال عقد نکاح دائم از سوی زوج یا به موجب توافق یا حکم قضایی است. مبنای اصلی مقررات طلاق در قانون مدنی است و مهم‌ترین مواد آن در فصل مربوط به طلاق و مواد ۱۱۳۳ تا ۱۱۴۲ این قانون آمده است. بر اساس قانون مدنی، طلاق اصولاً در اختیار زوج است مگر آن‌که به موجب شروط ضمن عقد، وکالت در طلاق به زوجه تفویض شده باشد یا به موجب حکم دادگاه و احراز شرایط قانونی، زوجه بتواند طلاق بگیرد. همچنین قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ به‌عنوان قانون خاص، نحوه رسیدگی، ارجاع به مراکز مشاوره، صدور گواهی عدم امکان سازش، نحوه ثبت و آثار طلاق را تنظیم می‌کند.

*****

۲) تقسیم‌بندی کلی انواع طلاق :

از نظر حقوقی طلاق به اقسام مختلفی تقسیم می‌شود:

طلاق رجعی و طلاق بائن (از حیث امکان یا عدم امکان رجوع زوج در ایام عده)

طلاق خلع و مبارات (در صورت بذل مهریه یا مال از سوی زوجه)

طلاق توافقی (با توافق زوجین و صدور گواهی عدم امکان سازش)

طلاق قضایی یا طلاق به درخواست زوجه (در صورت اثبات شرایط قانونی)

طلاق ناشی از وکالت در طلاق (اعطای اختیار طلاق به زوجه)

فسخ نکاح (که از حیث ماهیت با طلاق تفاوت دارد اما در نتیجه انحلال نکاح را رقم می‌زند).

هر یک از این اقسام آثار و تشریفات قانونی ویژه خود را دارد.

*****

۳) طلاق رجعی: تعریف، آثار، شرایط و مقررات :

طلاق رجعی به طلاقی گفته می‌شود که پس از وقوع آن، زوج می‌تواند در ایام عده بدون نیاز به عقد مجدد به نکاح رجوع کند.

در طلاق رجعی، تا پایان عده زن در حکم زوجه است و نفقه در مدت عده بر عهده زوج خواهد بود. همچنین زوج می‌تواند با اظهار اراده خود به صورت لفظی یا عملی به نکاح رجوع کند.

شرایط تحقق:

وقوع طلاق مطابق تشریفات شرعی و قانونی (اجرای صیغه طلاق در حضور دو شاهد عادل)

وجود عقد نکاح دائم

عدم تعلق طلاق به موارد بائن

آثار حقوقی:

امکان رجوع تا پایان عده

استمرار برخی حقوق زوجیت مانند نفقه

بازگشت زوجیت بدون عقد مجدد در صورت رجوع.

*****

۴) طلاق بائن: تعریف، گونه‌ها و آثار حقوقی :

طلاق بائن طلاقی است که پس از وقوع آن، مرد حق رجوع در ایام عده ندارد و رابطه زوجیت قطع می‌شود.

موارد طلاق بائن مطابق قانون مدنی:

طلاق قبل از نزدیکی

طلاق یائسه

طلاق سوم پس از سه وصلت متوالی

طلاق خلع و مبارات (در صورتی که زن در مدت عده به عوض رجوع نکند).

آثار حقوقی:

عدم امکان رجوع زوج

قطع رابطه زوجیت از زمان وقوع طلاق

عدم تعلق نفقه پس از طلاق (مگر در موارد خاص بارداری).

*****

۵) طلاق خلع و مبارات: تعریف، نحوه تحقق و آثار حقوقی :

طلاق خلع: زمانی است که زوجه به دلیل کراهتی که از زوج دارد، مالی را (معمولاً معادل مهریه یا بیشتر یا کمتر) به او می‌بخشد تا طلاق دهد. این نوع طلاق در حکم بائن است مگر آن‌که زن در ایام عده به عوض رجوع کند که در آن صورت طلاق تبدیل به رجعی می‌شود.

طلاق مبارات: زمانی است که زوجین از یکدیگر کراهت دارند و زن مالی را به شوهر می‌بخشد. در این حالت نیز طلاق بائن محسوب می‌شود.

نکته مهم: بذل مهریه یا مال باید به صورت صحیح و شرعی واقع شود تا طلاق صحیح باشد.

*****

۶) طلاق توافقی و گواهی عدم امکان سازش :

طلاق توافقی زمانی است که زوجین درباره اصل طلاق و آثار مالی و غیر مالی آن مانند مهریه، نفقه، حضانت و ملاقات فرزندان توافق می‌کنند و سپس با ارائه توافق‌نامه به دادگاه خانواده تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش می‌نمایند.

روند رسیدگی:

تقدیم دادخواست مشترک یا یک‌جانبه به دادگاه خانواده

ارجاع به مرکز مشاوره خانواده

تنظیم توافق‌نامه کتبی

صدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه

مراجعه به دفتر رسمی طلاق جهت اجرای طلاق در مهلت مقرر.

مبنای قانونی: ماده ۲۶ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱.

*****

۷) طلاق قضایی یا الزام به طلاق به درخواست زوجه :

زوجه در مواردی می‌تواند با اثبات شرایط قانونی، از دادگاه تقاضای صدور حکم طلاق نماید. مهم‌ترین این موارد عبارت است از:

ترک انفاق از سوی زوج

عسر و حرج زوجه (مانند اعتیاد مضر، ترک زندگی خانوادگی، محکومیت قطعی زوج به حبس طولانی، ضرب و شتم، ازدواج مجدد بدون رضایت و موارد مشابه)

تحقق شرایط وکالت در طلاق

تحقق شروط ضمن عقد نکاح.

روند رسیدگی:

طرح دادخواست در دادگاه خانواده

ارجاع به مرکز مشاوره

رسیدگی و احراز شرایط قانونی

صدور حکم طلاق یا الزام زوج به طلاق.

مبنای قانونی: ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و مواد قانون حمایت خانواده.

*****

۸) طلاق به‌واسطه وکالت در نکاح (وکالت در طلاق) :

زوج می‌تواند ضمن عقد نکاح یا به موجب سند رسمی جداگانه به زوجه یا شخص ثالث وکالت در طلاق بدهد. وکالت می‌تواند مطلق یا مشروط باشد. در صورت تحقق شرایط وکالت، زوجه می‌تواند شخصاً یا توسط وکیل، با مراجعه به دادگاه خانواده و اخذ گواهی عدم امکان سازش، طلاق را اجرا نماید.

نکته مهم: وکالت در طلاق به معنای انتقال حق طلاق نیست، بلکه تفویض اختیار برای اجرای آن است.

*****

۹) طلاق به علت فسخ نکاح و تفاوت فسخ با طلاق :

فسخ نکاح به دلیل وجود یکی از عیوب یا شرایط مقرر در قانون مدنی (از جمله مواد ۱۱۲۱ تا ۱۱۲۸) صورت می‌گیرد. فسخ ماهیتاً با طلاق متفاوت است زیرا:

فسخ نیاز به تشریفات طلاق ندارد

فسخ از زمان وقوع سبب مؤثر است

در فسخ عده و مهریه شرایط متفاوتی دارد.

فسخ نکاح در صلاحیت دادگاه خانواده است و موجب انحلال عقد می‌شود ولی در زمره طلاق محسوب نمی‌شود.

*****

۱۰) ملاحظات عملی درباره اجرا و ثبت طلاق، پرداخت حقوق مالی و آثار ثبتی :

ثبت طلاق صرفاً در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق امکان‌پذیر است.

اجرای طلاق منوط به تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه (مهریه، نفقه، اجرت‌المثل و سایر حقوق) است.

عدم ثبت طلاق می‌تواند موجب مسئولیت کیفری برای زوج گردد.

پس از ثبت طلاق، آثار حقوقی از جمله زوال زوجیت، تغییر وضعیت حقوقی طرفین و آثار بر ارث و نفقه ایجاد می‌شود.

مبنای قانونی: مواد ۲۹ و ۳۳ قانون حمایت خانواده.

*****

۱۱) دادگاه صالح و تشریفات دادرسی :

صلاحیت رسیدگی به دعوای طلاق با دادگاه خانواده است.

زوجه می‌تواند در محل اقامت خود یا محل اقامت زوج دادخواست طلاق مطرح کند.

ارجاع به مرکز مشاوره خانواده و داوری پیش از صدور حکم الزامی است.

در طلاق توافقی صدور گواهی عدم امکان سازش انجام می‌شود.

مبنای قانونی: مواد ۱۲ و ۲۵ قانون حمایت خانواده.

*****

۱۲) آرای وحدت رویه و نظریه‌های مشورتی مرتبط :

آراء وحدت رویه:

رأی وحدت رویه شماره ۷۱۶ مورخ ۱۳۸۹/۰۷/۲۰ هیأت عمومی دیوان عالی کشور: درباره آثار نشوز زوجه و امکان اعمال وکالت در طلاق.

رأی وحدت رویه شماره ۶۶۶ مورخ ۱۳۸۳/۰۳/۱۹ هیأت عمومی دیوان عالی کشور: درباره قابلیت فرجام‌خواهی در دعاوی طلاق.

نظریه‌های مشورتی:

نظریه مشورتی شماره ۷/۹۴/۹۸۸ مورخ ۱۳۹۴/۰۴/۲۱: در خصوص امکان تغییر دادخواست الزام به طلاق به طلاق توافقی و نحوه صدور گواهی عدم امکان سازش.

نظریه مشورتی شماره ۱۲۵/۹۳/۷ مورخ ۱۳۹۳/۰۱/۳۱: درباره ماهیت حکم طلاق و آثار اجرایی آن.

*****

۱۳) استثنائات، موارد مناقشه و نکات کاربردی :

نکاح موقت با انقضای مدت منحل می‌شود و نیاز به طلاق ندارد.

در طلاق توافقی باید به صحت و اصالت توافقات توجه شود تا از بروز دعاوی بعدی جلوگیری گردد.

اثبات موجبات طلاق قضایی بر عهده زوجه است و رعایت تشریفات دادرسی الزامی است.

در وکالت در طلاق، تحقق شرایط و ارائه دلایل لازم برای اعمال وکالت ضروری است.

*****

۱۴) جمع‌بندی و پیشنهاد منابع تکمیلی :

طلاق در حقوق ایران نهادی مهم و دارای اقسام مختلف است. آشنایی کامل با انواع آن، تشریفات قانونی، آثار حقوقی و رویه قضایی برای وکلا، قضات، مشاوران حقوقی و زوجین ضروری است.

*****

15) منابع :

قانون مدنی (مواد ۱۱۲۰ تا ۱۱۴۲)

قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱

آرای وحدت رویه شماره ۷۱۶ و ۶۶۶ هیأت عمومی دیوان عالی کشور

نظریه‌های مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه

رویه قضایی محاکم خانواده.

*****

توجه: مطالب و مقالات ارائه شده در این وب‌سایت، با هدف ارتقای آگاهی عمومی و دانش حقوقی گردآوری شده‌اند. با این حال، به دلیل پیچیدگی‌های ذاتی مسائل حقوقی، تفاوت در جزئیات هر پرونده و همچنین امکان تغییر قوانین، مطالب این سایت صرفاً دارای جنبه اطلاع‌رسانی و آموزشی می‌باشند و به هیچ وجه نمی‌توانند جایگزین مشاوره مستقیم با وکیل پایه یک دادگستری شوند.

برای جلوگیری از هرگونه اشتباه و تضییع حقوق خود، اکیداً توصیه می‌شود پیش از هر اقدامی، جهت دریافت مشاوره تخصصی یا واگذاری وکالت دعاوی خود، با گروه حقوقی وکیل فاتح تماس حاصل فرمایید.

گروه حقوقی وکیل فاتح